26 kwietnia 2023 znowelizowano prawo pracy, wprowadzając urlop z powodu siły wyższej. Kto może mieć do niego prawo i jak rozumieć siłę wyższą?
Kwestię tą reguluje art. 148(1) Kodeksu Pracy. Gwarantuje pracownikowi zwolnienie od pracy w wymiarze 2 dni lub 16 godzin, „z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność pracownika”. Pracownik zatrudniony na niepełny etat skorzysta z takiego zwolnienia w proporcjonalnym wymiarze.
Czym jest siła wyższa?
Siłę wyższą określa się ogólnie jako zdarzenie o charakterze nadzwyczajnym, któremu nie można było zapobiec, przewidzieć, a doszłoby do skutku bez względu na wolę człowieka. Przykłady siły wyższej obejmują działania sił natury (trzęsienia ziemi, powodzie, wichury), pożary, epidemie, zamachy terrorystyczne itd. W zakres siły wyższej wpisywać się mogą także niemożliwe do przewidzenia, nadzwyczajne działania człowieka: konflikt zbrojny, wprowadzenie stanu wojennego, wyjątkowego, klęski żywiołowej. To także niemożliwe do przewidzenia, nadzwyczajne zdarzenia rodzinne: wypadek, atak choroby itd.
Urlop z powodu siły wyższej
Nowelizując Kodeks Pracy ustawodawca wprowadził więc nowe uprawnienie pracownicze, umożliwiające skorzystanie ze specyficznego rodzaju urlopu związanego z koniecznością osobistego zajęcia się pilnymi sprawami, w tym rodzinnymi, spowodowanymi siłą wyższą. Pracownik chcąc skorzystać z takiego urlopu, musi zgłosić o to wniosek – jednakże forma takiego zgłoszenia nie została doprecyzowana; pracodawca został zobowiązany do zaakceptowania takiego wniosku. Za czas urlopu spowodowanego siłą wyższą pracownikowi należy się połowa wynagrodzenia. Wykorzystanie takiego urlopu nie uszczupla liczby dni urlopu wypoczynkowego.
Urlopu tego nie należy mylić z urlopem na żądanie. Urlop na żądanie to 4 dni wliczające się do puli urlopu wypoczynkowego, różnica polega na tym, że pracownik musi wyłącznie zgłosić żądanie skorzystania z takiej formy urlopu najpóźniej w dniu jego rozpoczęcia. Każdemu przysługuje taki sam wymiar 4 dni takiego urlopu.
Wymiar urlopu od siły wyższej
Urlop z powodu siły wyższej przysługuje w wymiarze dwóch dni lub szesnastu godzin w danym roku kalendarzowym. Pracownicy mają prawo wyboru, czy chcą wykorzystać urlop w trybie dziennym czy godzinowym. Prawo do skorzystania z tego rodzaju urlopu przysługuje również pracownikom zatrudnionym w niepełnym wymiarze czasu pracy.
Za każdy dzień urlopu z powodu siły wyższej, pracownikowi przysługuje 50% wynagrodzenia za pracę. Jest on udzielany na wniosek pracownika, który musi zostać złożony najpóźniej w dniu rozpoczęcia tego urlopu.
Taki urlop przysługuje pracownikom zatrudnionym na podstawie stosunku pracy. Wśród grup zawodowych, które mają prawo do skorzystania z tego urlop odnajdziemy również:
Komu przysługuje urlop od siły wyższej?
- policjantów;
- strażaków;
- żołnierzy zawodowych;
- funkcjonariuszy Straży Granicznej;
- funkcjonariuszy Służby Więziennej;
- funkcjonariuszy Krajowej Administracji Skarbowej.
Urlop od siły wyższej nie przysługuje osobom wykonującym czynności na podstawie stosunku cywilnoprawnego: umowy o dzieło, umowy zlecenia czy kontraktu B2B.
