Kara umowna jest rekompensatą ustalaną przez strony w przypadku niewykonania umowy lub naruszenia jej postanowień. To sposób zabezpieczenia interesów w działalności gospodarczej.
Definicje kary umownej można znaleźć w kodeksie cywilnym, w art. 483. Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).
Kara umowna jest powszechną sankcją cywilnoprawną w obrocie gospodarczym, która zastępuje odszkodowanie za niedotrzymanie warunków umowy. Strony umowy mają możliwość ustalać sposób rekompensaty w przypadku niedotrzymania lub naruszenia pierwotnych ustaleń. Otrzymanie kary umownej lub jej zapłacenie może wywołać konsekwencje zarówno na gruncie podatku dochodowego, jak i podatku VAT. Warto o tym pamiętać.
Kara umowna w ujęciu podatku dochodowego
Kary i odszkodowania ujmuje się w księgach rachunkowych zgodnie z zasadą memoriału, czyli przypisuje do roku obrotowego, którego dotyczą, niezależnie od terminu ich zapłaty. Dokumentowane są za pomocą noty obciążeniowej lub noty odsetkowej. Podobnie jak inne koszty związane z prowadzeniem działalności, mogą być zaliczane do kosztów uzyskania przychodu.
Jednak, aby kara umowna mogła zostać ujęta w kosztach, musi być poniesiona w celu osiągnięcia lub zachowania przychodu. Należy pamiętać, że nie wszystkie kary mogą być zaliczane do kosztów. W ustawie o podatku dochodowym znajduje się zapis informujący, że za koszty uzyskania przychodu nie uważa się kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów.
Kara umowna w ujęciu podatku VAT
Według art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług opodatkowaniu podlegają:
- odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
- eksport towarów,
- import towarów na terytorium kraju,
- wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
- wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów
Co za tym idzie, katalog czynności, które mogą być uznane za świadczenie usług zgodnie z definicją ustawową, powoduje niejasności co do wyłączenia kar umownych i rekompensat otrzymywanych przez przedsiębiorców w ramach ich działalności gospodarczej z zakresu opodatkowania. Ustawodawca wskazuje jednak, że jeśli występuje równoważne świadczenie, to należy opodatkować odpowiednią czynność VAT. Oznacza to, że zapłata kary umownej lub rekompensaty nie podlega opodatkowaniu VAT, tylko wtedy, gdy jest to czynność jednostronna i nie wiąże się z otrzymaniem wzajemnego świadczenia w postaci dostawy towarów lub świadczenia usług.
