Czym jest ujemny kapitał własny i jak powstaje? W jaki sposób ujemny kapitał wpływa na sytuację prawną i finansową firmy? Jakie metody naprawcze może zastosować przedsiębiorstwo, by wyjść z ujemnego kapitału? Wyjaśniamy!
Kapitał własny jednostki gospodarczej stanowi równowartość składników majątkowych, do których firma posiada prawo własności. W trakcie prowadzenia działalności kapitał własny jest różnicą pomiędzy aktywami podmiotu oraz wartością jego zobowiązań. Dodatni kapitał własny oznacza, że przedsiębiorstwo cechuje się stabilną sytuacją finansową oraz posiada środki na nieprzewidziane sytuacje.
Ujemny kapitał własny to poważny sygnał ostrzegawczy dla dalszego funkcjonowania jednostki. Może świadczyć o zadłużeniu przekraczającym wartość majątku lub o długotrwałych stratach. W artykule wyjaśniamy, co dokładnie oznacza taka sytuacja, jakie niesie ryzyka oraz w jaki sposób przedsiębiorstwo może próbować wyjść z tej niekorzystnej sytuacji.
Czym jest kapitał własny?
Kapitał własny obejmuje środki rzeczowe lub pieniężne wniesione do jednostki przez jej założycieli (np. udziałowców bądź wspólników) oraz zysk wypracowany w trakcie jej istnienia. Pełni on bardzo ważną funkcję w przedsiębiorstwie. Jest głównym źródłem finansowania i stanowi zabezpieczenie dla obecnych i przyszłych wierzycieli. Dodatni kapitał własny decyduje o stabilnym oraz długoterminowym rozwoju.
Kapitał własny jednostki gospodarczej, zgodnie ze wzorem bilansu, obejmuje kilka elementów, które razem odzwierciedlają wartość środków należących do właścicieli firmy. To:
- Kapitał podstawowy – ustalany w umowie lub statucie spółki, zależny od jej formy prawnej,
- Należne wpłaty na kapitał podstawowy – zadeklarowane, lecz niewniesione wkłady na kapitał,
- Akcje/udziały własne – nabyte przez spółkę w celu zaspokojenia roszczeń wobec wspólnika,
- Kapitał zapasowy – tworzony obowiązkowo w spółkach akcyjnych, dobrowolnie w innych spółkach, przeznaczony na określone cele,
- Kapitał z aktualizacji wyceny – wynikający z przeszacowania aktywów, np. środków trwałych,
- Kapitały rezerwowe – tworzone na pokrycie strat lub wydatków określonych w statucie spółki,
- Zyski/straty z lat ubiegłych – niepodzielony zysk lub niepokryta strata z wcześniejszych lat,
- Zysk netto – zysk po opodatkowaniu za bieżący rok obrotowy,
- Odpisy z zysku netto – zaliczki wypłacone na poczet zysku w trakcie roku obrotowego.
Na koniec roku obrachunkowego jednostka powinna zweryfikować, czy kapitał własny został prawidłowo ujęty w księgach rachunkowych. Dotyczy to m.in. zgodności wysokości kapitału podstawowego z dokumentami rejestrowymi, właściwego podziału kapitałów oraz potwierdzenia, że wspólnicy wnieśli wymagane wkłady. Dodatkowo należy sprawdzić kompletność uchwał oraz innych dokumentów formalnych.
Konsekwencje wystąpienia ujemnego kapitału własnego
Podmiot, w którym zobowiązania przewyższają jego aktywa, posiada tak zwany ujemny kapitał własny. W takiej sytuacji występuje ryzyko dalszego kontynuowania działalności w tym niekorzystnym stanie, a w konsekwencji ogłoszenia upadłości. Nawet jeśli jednostka wciąż terminowo reguluje swoje zobowiązania, np. dzięki odroczeniu spłat czy umowom z kontrahentami, nie zwalnia to zarządu z obowiązku złożenia odpowiedniego wniosku. Przepisy wymagają, by zarząd reagował już na sam fakt przewagi zobowiązań nad aktywami rynkowymi, a nie bilansowymi. W przeciwnym razie odpowiedzialność mogą ponieść członkowie zarządu, a wniosek o upadłość mogą zgłosić wierzyciele.
Zgodnie z ustawą – Prawo upadłościowe, przesłanką takiego postępowania jest opóźnienie w regulowaniu zobowiązań przekraczające trzy miesiące lub sytuacja, gdy zobowiązania przekraczają wartość majątku przez okres 24 miesięcy. Kodeks spółek handlowych również wskazuje na konieczność podjęcia działań, jeżeli osiągnięta strata jest wyższa od sumy kapitału zapasowego i rezerwowego oraz połowy kapitału zakładowego. W tym celu zarząd jest zobowiązany do niezwłocznego zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników, podczas którego zostaną podjęte decyzje o ewentualnej restrukturyzacji bądź likwidacji jednostki.
Metody naprawcze
Istnieje kilka metod naprawczych, które mogą przyczynić się do poprawy sytuacji finansowej jednostki zmagającej się z ujemnym kapitałem własnym. Do jednego z najskuteczniejszych sposobów należy podwyższenie kapitału zakładowego poprzez wniesienie nowych środków przez udziałowców. Możliwe jest również przekształcenie zobowiązań spółki wobec wspólników w kapitał zakładowy, co w konsekwencji poprawi strukturę kapitałową bez konieczności angażowania nowych środków pieniężnych. Inną opcją jest umorzenie części zobowiązań przez wierzycieli, co bezpośrednio prowadzi do zwiększenia wartości kapitału własnego.
Wybór odpowiedniej metody jest uzależniony od indywidualnej sytuacji spółki oraz jej struktury właścicielskiej. Warto pamiętać, że każda z tych metod wiąże się z określonymi skutkami podatkowymi i formalnymi. Regularne monitorowanie sytuacji finansowej spółki oraz szybkie reagowanie na pojawiające się problemy mogą pomóc w uniknięciu negatywnych konsekwencji związanych z ujemnym kapitałem własnym.
Ujemny kapitał własny to poważny problem, który może prowadzić do upadłości firmy, jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie wykryty. Regularnie przygotowujemy dla naszych Klientów odpowiednie raporty obrazujące bieżącą sytuację finansową. Dzięki temu przedsiębiorcy mogą wcześniej wykryć ewentualne nieprawidłowości i wdrożyć odpowiednie działania. Jeśli chcesz być spokojny o kondycję finansową swojej firmy – skontaktuj się z nami!
